Ubuntu (phát âm IPA /ùbúntú/) là một bản phân phối Linux chủ yếu dành cho máy tính để bàn dựa trên Debian GNU/Linux. Nó được tài trợ bởi Canonical Ltd (chủ sở hữu là Mark Shuttleworth); tên của bản phân phối đại thể bắt nguồn từ quan niệm "ubuntu" của Nam Phi, "con người hướng đến con người". Nó được phát hành khoảng mỗi 6 tháng - thường xuyên hơn Debian - một thời gian ngắn sau mỗi phiên bản GNOME mới. Nó có ưu điểm là dễ sử dụng hơn Debian. Tiện ích sudo được dùng cho việc truy cập của người quản lý.
Ubuntu phiên bản 6.06 LTS, tên mã là "Dapper Drake", được phát hành vào ngày 1 tháng 6 năm 2006, và sẽ được hỗ trợ trong 3 năm cho máy tính để bàn và 5 năm cho máy chủ, thay vì chỉ 18 tháng như thường lệ. Ubuntu hướng đến việc chỉ dùng phần mềm miễn phí để cung cấp một hệ điều hành ổn định được cập nhật cho người dùng trung bình. Ubuntu có một cộng đồng người dùng và hỗ trợ năng động. Ubuntu phiên bản 7.10 ra đời năm 2007 là phiên bản mới nhất hiện nay hỗ trợ cho Desktop và server 32bit, 64bit với nhiều tính năng tích hợp tuyệt vời và tiện dụng.
Kubuntu và Xubuntu là các dự án con của dự án Ubuntu, hướng tới việc kết hợp giao diện KDE và Xfce với phần lõi của Ubuntu. Edubuntu là một dự án con chính thức "được thiết kế cho môi trường trường học, và có thể hoàn toàn phù hợp cho trẻ em dùng trong gia đình."
Lược sử và Quá trình phát triển
Bản phát hành đầu tiên của Ubuntu là vào 20 tháng 10 năm 2004, bắt đầu bằng việc tạo ra một nhánh tạm thời của dự án Debian Linux. Việc này đã được thực hiện để một phiên bản mới cuả Ubuntu có thể được phát hành mỗi 6 tháng, tạo ra một hệ điều hành được cập nhật thường xuyên hơn. Bản phát hành Ubuntu luôn gồm bản GNOME mới nhất, và được lên lịch phát hành khoảng 1 tháng sau GNOME. Khác với các nhánh có mục đích chung trước của Debian - như MEPIS, Xandros, Linspire, Progeny và Libranet, phần nhiều trong số chúng dựa vào các phần mềm bổ sung có mã đóng mô hình của một doanh nghiệp. Ubuntu lại giống với triết lý của Debian hơn và dùng các phần mềm miễn phí (libre) vào mọi thời điểm.
Các gói của Ubuntu nói chung dựa trên các gói từ nhánh không ổn định của Debian: cả 2 bản phân phối đều dùng gói có định dạng deb của Debian và APT/Synaptic để quản lý các gói đã cài. Ubuntu đã đóng góp trực tiếp và lập tức tất cả thay đổi đến Debian, chứ không chỉ tuyên bố chúng lúc phát hành, mặc dù các gói của Debian và Ubuntu không cần thiết "tương thích nhị phân" với nhau. Nhiều nhà phát triển Ubuntu cũng là người duy trì các gói khoá (gói chủ chốt) của chính Debian. Dù sao, Ian Murdock, nhà sáng lập của Debian, đã chỉ trích Ubuntu vì sự không tương thích giữa các gói của Ubuntu và Debian, ông nói rằng Ubuntu đã làm sai lệch quá xa so với Debian Sarge, do đó không còn giữ được sư tương thích.
Có những kế hoạch cho một nhánh tên mã là Grumpy Groundhog. Nó luôn là nhánh phát triển và kiểm tra các bản không ổn định, kết thúc việc kiểm duyệt mã nguồn của nhiều phần mềm và ứng dụng để sau đó chúng được phân phối như một phần của Ubuntu. Điều này cho phép những người dùng có khả năng và các nhà phát triển kiểm tra các phiên bản mới nhất của từng phần mềm riêng lẻ khi chúng vừa xuất hiện trong ngày, mà không cần phải tự tạo các gói; việc này giúp đưa ra những cảnh báo sớm về lỗi đóng gói trên một số kiến trúc nền. Bản Grumpy Groundhog chưa bao giờ được công bố.
Hiện tại, Ubuntu được tài trợ bởi công ty TNHH Canonical. vào ngày 8 tháng 7 năm 2005, Mark Shuttleworth và công ty Canonical đã công bố việc thành lập Quỹ Ubuntu và cung cấp nguồn quỹ ban đầu là 10 triệu dola Mỹ. Mục đích của tổ chức là bảo đảm cho việc hỗ trợ và phát triển của tất cả phiên bản Ubuntu trong tương lai, nhưng đến năm 2006, tổ chức vẫn không hoạt động. Mark Shuttleworth mô tả quỹ của tổ chức đang ở tình trạng khẩn cấp khi việc liên kết với Canonical kết thúc.hat
Bản phân phối
Đặc điểm
Ubuntu tập trung vào khả năng dễ sử dụng, bao gồm việc sử dụng rộng rãi của công cụ sudo cho các thao tác quản trị. sudo chứng thực người dùng bằng mật khẩu của chính họ mà không phải sử dụng mật khẩu của một người dùng đích để có được quyền cho các lệnh xác định với những người dùng cụ thể tại các máy chủ cụ thể mà không cần chia sẻ mật khẩu cho họ và cùng lúc đó, giảm thiểu mối nguy hiểm của các thiết bị đầu cuối không được giám sát. Một khi người dùng được xác nhận, hệ thống sẽ cập nhật một mốc thời gian và sau đó người dùng có thể sử dụng sudo mà không cần mật khẩu trong một khoảng thời gian ngắn (5 phút nếu không sửa chữa trong /etc/sudoers). Trình cài đặt Ubiquity (trước đây gọi là Espresso), có trong phiên bản "Dapper" chạy trực tiếp từ đĩa CD (LiveCD), cho phép cài đặt Ubuntu lên đĩa cứng ngay trong môi trường đĩa chạy trực tiếp mà không cần phải khởi động lại máy tính. Hơn thế nữa, Ubuntu hướng đến khả năng sử dụng cho người dùng khuyết tật và việc quốc tế hoá, với mục đích có càng nhiều người dùng càng tốt. Ở phiên bản 5.04, UTF-8 là bảng mã mặc định.
Bên cạnh các công cụ hệ thống chuẩn và các ứng dụng nhỏ khác, Ubuntu được phân phối cùng với phần mềm cài đặt sẵn OpenOffice.org, trình duyệt internet Firefox, và trình biên tập đồ hoạ GIMP. Một số trò chơi bài và trò chơi giải đố cũng có sẵn.
Ubuntu cung cấp một tập hợp đầy đủ các tính năng có thể hoạt động ngay lập tức từ bản cài đặt chuẩn, nhưng lại vừa vặn trong 1 đĩa CD. Có một đĩa chạy trực tiếp và một đĩa cài đặt truyền thống cho mỗi lần phát hành. CD chạy trực tiếp cho phép người dùng xem xét phần cứng của họ có tương thích với hệ điều hành hay không trước khi cài đặt lên đĩa cứng. Đĩa Ubuntu, Edubuntu được gửi miễn phí cho bất cứ ai yêu cầu, và tập tin ảnh đĩa cũng có sẵn để tải về. Ubuntu khi chạy cần 256 MB RAM, và khi cài đặt lên đĩa cứng, chiếm 3GB dung lượng đĩa trống.
Đặc điểm có thể nhận thấy rõ ở giao diện mặc định của phiên bản này là các màu chuyển giữa nâu và cam. Cho đến tháng 4, 2005, Ubuntu có một gói tuỳ chọn được gọi là ubuntu-calendar, gói này tải về một hình nền mới vào mỗi tháng, phù hợp với chủ đề màu nâu của giao diện. Các hình nền này thể hiện những người mẫu bán khoả thân và nó bị chỉ trích như "risqué (khiêu gợi không thích hợp, thiếu tế nhị)". Điều này dẫn đến việc tạo ra những tên giễu như "Linuxxx" hay "Bản phân phối khiêu dâm".
Sự phân loại và hỗ trợ các gói
Ubuntu phân chia tất cả phần mềm thành 4 phần, được gọi là các thành phần, để thể hiện sự khác nhau trong bản quyền và mức độ được hỗ trợ.
Các gói được quy về các thành phần như sau:
- Phần mềm tự do
- Phần mềm không tự do
- được hỗ trợ
- không được hỗ trợ
- Main
- Restricted
- Universe
- Multiverse
Phần mềm "tự do" ở đây chỉ bao gồm những phần mềm thoả yêu cầu giấy phép của Ubuntu, nói chung, tương ứng với chính sách phần mềm miễn phí của Debian. (Dù sao, cũng có một ngoại lệ cho Main; nó "cũng có thể bao gồm các firmware nhị phân, các phông chữ (các phần được dùng bởi các thành phần của Main) không được phép sửa đổi nếu không có sự cho phép của tác giả" khi việc phân phối lại chúng không bị gây trở ngại.")
Phần mềm không tự do thường không được hỗ trợ (Multiverse), nhưng cũng có ngoại lệ (Restricted) cho một số phần mềm không tự do quan trọng, như driver của các thiết bị, không có chúng, người dùng không thể sử dụng Ubuntu trên hệ thống của họ, đặc biệt là các driver card đồ hoạ nhị phân. Mức độ hỗ trợ bị giới hạn hơn main, vì các nhà phát triển không thể truy cập vào mã nguồn.
Thường thì Main và Restricted chứa tất cả phần mềm cho một hệ thống Linux thông thường. Các phần mềm khác có cùng chức năng và các phần mềm chuyên dụng được liệt kê trong Universe và Multiverse.
Ngoài các kho chính thức ra còn có Ubuntu Backports, một dự án được công nhận chính thức, liệt kê các phiên bản mới hơn của một vài phần mềm nào đó chỉ có trong phiên bản không ổn định của Ubuntu. Các kho không thể bao gồm tất cả nhưng nó chứa hầu hết các gói được người dùng yêu cầu, các gói này được liệt kê chỉ khi chúng đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng.
Các phần mềm độc quyền
Ubuntu có một hệ thống chứng nhận cho phần mềm của bên thứ ba. Ubuntu chứng nhận phần mềm độc quyền sẽ làm việc tốt trong Ubuntu. Dù sao, vẫn có nhiều chương trình quen thuộc với người dùng trên các hệ điều hành không tự do, như Microsoft Windows, không tương thích và chưa được Ubuntu chứng nhận. Một vài phần mềm độc quyền không giới hạn bản phân phối được đưa vào thành phần multiverse của Ubuntu. Vài ví dụ về phần mềm không được phân phối bởi Ubuntu gồm có:
*Phần mềm cho phép chơi các tập tin video DVD đã bị khóa mã vùng, bởi vì tình trạng có vấn đề về luật pháp của thư viện giải mã DVD mã nguồn mở DeCSS tại nhiều khu vực trên thế giới. (Ghi chú: thư viện này cần có ngay cả khi xem DVD ở vùng được cho phép.)
*Thư viện mã hóa và giải mã cho nhiều định dạng độc quyền (hình ảnh/âm thanh) như Windows Media.
*Một số phần mở rộng được ưa chuộng cho các trình duyệt web, như Adobe's (trước là Macromedia's) Shockwave (không có phiên bản cho Linux) và Flash (một cách khắc phục cho sự ngăn cấm việc phân phối lại đã được quy định trong thỏa thuận bản quyền cho người dùng cuối là gói multiverse "flashplugin-nonfree" (flashplugin-không tự do), gói này sẽ tự động tải Linux Flash plugin trực tiếp từ trang web của Adobe và sau đó cài đặt nó.)
II. MỘT SỐ ỨNG DỤNG TRÊN UBUNTU
Như đã nói ở trên, Ubuntu là hoàn toàn miễn phí, các gói ứng dụng của Ubuntu nói chung thường dùng gói có định dạng deb của Debian và APT/Synaptic để quản lý các gói đã cài. Người sử dụng chỉ cần chọn sẳn các phần mềm đã có sẳn để cài đặt các gói ứng dụng cần thiết (Máy tính kết nối internet sẽ tự động tải các gói về và cài đặt). Ubuntu hỗ trợ gần như tất cả các thứ tiếng trên toàn thế giới. Khi lựa chọn ngôn ngữ, toàn bộ hệ điều hành và các gói ứng dụng chạy trên Ubuntu đều được chuyển về ngôn ngữ lựa chọn. Dưới đây xin đưa ra một số gói ứng dụng thông dụng của Ubuntu như sau:
Các phần mềm máy chủ
Máy chủ Ubuntu sử dụng BIN (BIN9), OPENLDAP (LDAP - Lightweight Directory Access Protocol)... để quản lý các bản ghi zone (như hệ thống quản lý tên miền trên windows).
Ubuntu cũng cho phép người dùng chọn cài đặt trực tiếp các gói ứng dụng cho máy chủ Web như ứng dụng Webserver Apache (apache2), ứng dụng máy chủ cơ sở dữ liệu MYSQL (Mysql5)... Các gói ứng dụng được tích hợp sẳn trên bộ cài Ubuntu server (phiên bản mới nhất hiện nay là Ubuntu server Edition 7.10). Do vậy quá trình cài đặt vô cùng đơn giản.
Các phần mềm hỗ trợ lập trình
Ubuntu cho phép người sử dụng được chọn từ rất nhiều các công cụ hỗ trợ lập trình
* Gphpedit là gói ứng dụng hỗ trợ cho lập trình php trên ubuntu
* Bluefísh Editor, Quanta Plus, Screem HTML/XML Editor là gói ứng dụng để thiết kế HTML/XML (tương tự như Macromedia Dreamwaver)
* Kommander Editor hỗ trợ lập trình tương tự như Mỉcrosoft visual studio...
* ......
Các phần mềm hỗ trợ thiết kế đồ hoạ
* GIMP: Một gói ứng dụng mạnh có tính năng tương tự như phần mềm adobe photoshop, GIMP là công cụ hoàn toàn mỹ mãn cho công việc thiết kế đồ hoạ điểm ảnh.
* TK1, Inkscape... là gói ứng dụng đồ hoạ vector (véc tơ) rất mạnh tương tự như corel draw và inllustrator.
* GNU Paint: Một ứng dụng như MSPaint trong windows vậy
* .....
Bộ gõ tiếng việt
Ubuntu tích hợp sẳn bộ gõ SCIM hỗ trợ hầu như tất cả các thứ tiếng trên thế giới, SCIM hỗ trợ sẳn kiểu gó viqr, do vậy để gõ tiếng việt kiểu texlex, vni... thì cần tải thêm một gói nhỏ hỗ trợ các kiểu gõ telex, vni... về cài đặt.
Ngoài ra có các gói ứng dụng bộ gõ tiếng việt xvnkb và xunikey tương thích để cài cho Ubuntu
Các phần mềm văn phòng
Ubuntu tích hợp các gói ứng dụng văn phòng vô cùng phong phú. Ở đây đặc biệt quan tâm đó là bộ ứng dụng văn phòng Openoffice.
* Text Editor: gói soạn thảo văn bản cơ bản nhất, tương tự như notepad trong windows
* OpenOffice.org Word Processor: Bộ soạn thảo tương tự như MSWord
* OpenOffice.org Spreadsheet: Bảng tính tương tự như Excel
* OpenOffice.org Presentation: gói ứng dụng trình diễn tương tự power point
* OpenOffice Database: gói ứng dụng quản trị cơ sở dữ liệu tương tự như Access
* Project Management: gói ứng dụng quản trị dự án
* ........
Phần mềm mạng - internet
* Pidgin Messenger, Kopete, Gajim: gói ứng dụng chat như Yahoo Messenger, MSN, Gtalk.... Tuy nhiên chúng cho phép đăng nhập nhiều tài khoản, nhiều dịch vụ cùng một lúc.
* Firefox: Trình duyệt web tích hợp trên Ubuntu (Tương tự Internet Explorer trong windows)
* Các gói ứng dụng mạng và internet như kết nối mạng riêng ảo, quay số modem, hỗ trợ download, điện thoại internet, truy cập máy tính từ xa, tường lửa....
Phần mềm nghe nhạc – Games
Ubuntu cho nhiều lựa chọn có sẳn để cài đặt các phần mềm hỗ trợ nghe nhạc, các decode audio, decode video hỗ trợ nhiều định dạng file nhạc và video. Thư viện Games trong ubuntu cũng vô cùng phong phú, người dùng chỉ cần đánh dấu chọn và tải về cài đặt tự động trên Ubuntu.
Chạy ứng dụng của windows trên Ubuntu
Phần mềm wine sẽ giả lập windows trên Ubuntu, cho phép người dùng có thể cài đặt các phần mềm chạy trên windows trong môi trường Ubuntu.
III. ƯU ĐIỂM, NHƯỘC ĐIỂM CỦA UBUNTU VÀ CÁC ỨNG DỤNG
Ưu điểm
Ubuntu là một ngôi sao sáng của các hệ điều hành nhân linux. Vừa mới xuất hiện nhưng đã chiếm được cảm tình lớn của đông đảo người dùng, đặc biệt là cộng đồng IT việt nam cũng rất nhiệt liệt ủng hộ.
Vừa qua chính phủ cũng đã áp dụng sử dụng bộ ứng dụng văn phòng OpenOffice thay thế cho MSOffice cũng là một dấu hiệu đáng mừng cho hệ điều hành mã mở ở việt nam.
Với Ubuntu, gần tất cả những ứng dụng cơ bản chạy trên windows thì Ubuntu đều có những gói ứng dụng tương ứng thay thế, thậm chí sử dụng còn tốt hơn rất nhiều. Cách sử dụng và tương tác trên Ubuntu bằng giao diện đồ hoạ GNOME hoặc KDE thân thiệt, dễ sử dụng.
Ubuntu hỗ trợ các tính năng trình diễn desktop tuyệt vời chỉ cần 1 VGA Card màn hình Onboard bình thường và 512MB RAM là đủ, trong khi người bạn Vista của Microsoft yêu cầu VGA CARD 3D và RAM 1G để sử dụng tính năng trình diễn này.
Nhược điểm
Người dùng hiện nay quen dùng trên môi trường windows, do vậy thói quen sử dụng một phần làm hạn chế sự mày mò tìm kiếm cái mới. Ubuntu hỗ trợ việc chạy giả lập môi trường windows, tuy nhiên gói này chiếm bộ nhớ ảo lớn và chạy chậm.
Hạn chế của Ubuntu chỉ là các phần mềm tương thích của các bên phát triển phần mềm còn ít, tuy nhiên với thế mạnh của phần mềm mã mở thì trong tương lai không xa, Ubuntu sẽ chiếm lĩnh thị trường một cách nhanh chóng.
IV. KẾ HOẠCH TRIỂN KHAI ỨNG DỤNG Ở CÔNG TY TRƯỜNG SINH VÀ RỘNG HƠN
Công ty EDA ngay từ khi đầu tư về Thanh Hoá đã chọn phần mềm mã mở làm nòng cốt cho phát triển phần mềm. Hiện tại toàn bộ hệ thống máy tính của EDA đều chạy hệ điều hành Ubuntu và phát triển phần mềm mã mở sử dụng các công cụ trên Ubuntu.
EDA đang triển khai hệ thống xã hội điện tử (đã được UBND tỉnh Thanh Hoá cấp giấy chứng nhận đầu tư, tổng mức đầu tư dự án 20 tỷ đồng). Dưới đây là giao diện chính của hệ thống:
EDAOS là một hệ thống ứng dụng web hoạt động như một hệ điều hành web. EDAOS tích hợp các ứng dụng quản lý doanh nghiệp, quản lý dữ liệu cục bộ, dữ liệu chia sẽ, diễn đàn trao đổi, các công cụ tìm kiếm, giải trí....
Hiện tại EDAOS đang được sử dụng để quản lý các hoạt động của công ty EDA trong các khâu quản lý hàng hoá, quản lý đại lý, Thương mại điện tử... EDAOS hy vọng sẽ là cổng tích hợp web đầy đủ nhất các tiện ích cho người sử dụng sau khi tung ra thị trường vào cuối năm 2008 này.
Trong thời gian sắp tới, EDA đang nghiên cứu chiến lược hợp tác với Canonical ltd. trong việc làm OEM cho hãng. Các máy tính EDA xuất ra đều cài hệ điều hành Ubuntu và tích hợp hệ thống EDAOS trên hệ điều hành này.
(Nguồn wikipedia và tài liệu E-Society/EDA.,JSC.)
